http://jankonst.com/publikationen/

• Bücher

De wintertuin. Een Duitse familie in de lange twintigste eeuw.

Balans, Uitgeverij , Verschijningsjaar: 2018

ISBN 9 789 4600 3811 2.

Aan het begin van de vorige eeuw, in 1902, komt Hilde Grunewald ter wereld in het Saksische Meißen. Ze is de oudste dochter in een kleinburgerlijk gezin en zal op een haar na de honderd halen. Hilde groeit op in het Duitse Keizerrijk, trouwt in de Weimarrepubliek en haar kinderen worden geboren onder de doem van de nazidictatuur. Na de oorlog beleeft Hilde de opkomst en ondergang van de DDR. Uiteindelijk is het de vreedzame revolutie van 1989 die haar tot burger van de Bondsrepubliek maakt.

Het leven van Hilde en haar familie wordt getekend door de geschiedenis. Zij weten hoe het toegaat in hogere kringen, maar ondervinden ook aan den lijve wat het betekent aangewezen te zijn op financiële steun. Ze overleven twee wereldoorlogen, een dictatuur, een bezetting en verschillende economische crises. De opkomst van Hitler betekende het einde van de vrijheid. De daaropvolgende Russische bezetting van het oostelijke deel van Duitsland, de Koude Oorlog en de bouw van de Berlijnse Muur bepaalden hun leven. Pas na de Wende konden zij opnieuw in vrijheid handelen.

In De wintertuin beschrijft Jan Konst op indringende wijze het leven van Hilde, haar ouders, haar kinderen en kleinkinderen, gewone mensen met een ongewone geschiedenis. Konst neemt de lezer mee op een turbulente reis door een land doordrenkt van oorlog. Maar ondanks alles weten Hilde en haar omgeving de intimiteit en saamhorigheid van het familieleven te bewaren.

Alles waan. Louis Ferron en het Derde Rijk

Amsterdam: De Bezige Bij, 2015.

ISBN 9 7890 234 9316 7.

In 2015 is het tien jaar geleden dat Louis Ferron overleed. De Tweede Wereldoorlog is uit zijn imposante oeuvre niet weg te denken en zijn vijf Duitslandromans behoren tot het belangrijkste wat er in de Nederlandse literatuur over de geweldsdictatuur van Adolf Hitler is geschreven. Als de onechtelijke zoon van een Nederlandse moeder en een Wehrmachtsoldaat vond de auteur uit Haarlem in zijn afkomst de eigenlijke drijfveer voor zijn literaire werk. Vanuit een diepe verbondenheid met zijn vaderland neemt hij zijn lezers mee naar de onderwereld van de Duitse geschiedenis en onderzoekt hij wat er tijdens de jaren dertig en veertig allemaal is misgegaan. Jan Konst is op zijn beurt gegrepen door de beelden, de motieven en de denkwereld van Ferron. Hij legt voor het eerst diens historische bronnen bloot en betrekt die in een nieuwe, omvattende duiding van de Duitslandromans. Het levert een fascinerend portret op, en opent de boeken van Louis Ferron voor nieuwe én oude lezers. Zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog en tien jaar na de dood van Louis Ferron is het tijd ze opnieuw voor het voetlicht te brengen.

Grundkurs Literatur aus Flandern und den Niederlanden. Band I.

12 Texte – 12 Zugänge. Münster: LIT Verlag, 2014.
ISBN 978-3-643-11655-0
Co-redacteuren:
Johanna Bundschuh-van Duikeren & Lut Missinne.

Zwölf Schlüsseltexte aus der niederländischsprachigen Literatur und zwölf literaturwissenschaftliche Zugänge – das bieten die zwei Bände dieses Grundkurses. Sie vermitteln einen exemplarischen Überblick über die niederländische und flämische Literaturgeschichte vom Mittelalter bis ins 20. Jahrhundert und zeigen anhand von Modellanalysen, wie ein wissenschaftlicher Umgang mit Literatur möglich ist.

Grundkurs Literatur aus Flandern und den Niederlanden. Band II.

Primärtexte in Auswahl und deutscher Übersetzung. Münster: LIT Verlag, 2014.
ISBN 978-3-643-11656-7.
Co-redacteuren:
Johanna Bundschuh-van Duikeren & Lut Missinne.

Zwölf Schlüsseltexte aus der niederländischsprachigen Literatur und zwölf literaturwissenschaftliche Zugänge – das bieten die zwei Bände dieses Grundkurses. Sie vermitteln einen exemplarischen Überblick über die niederländische und flämische Literaturgeschichte vom Mittelalter bis ins 20. Jahrhundert und zeigen anhand von Modellanalysen, wie ein wissenschaftlicher Umgang mit Literatur möglich ist.

Neerlandistiek in Europa.

Bijdragen tot de geschiedenis van de universitaire neerlandistiek buiten Nederland en Vlaanderen.
Münster: Waxmann, 2010.
ISBN 978-3-8309-2382-4.
Co-redacteuren: Matthias Hüning en Tanja Holzhey.

De wetenschappelijke beoefening van de neerlandistiek heeft ook buiten het Nederlandse taalgebied een lange geschiedenis. In sommige landen waren er al in de eerste helft van de negentiende eeuw taal- en letterkundigen die zich met de Nederlandse taal en de Nederlandstalige literatuur bezighielden. De geschiedenis van de internationale neerlandistiek moet tot op heden nog geschreven worden. Deze bundel met artikelen wil daartoe een eerste aanzet geven.

Iedereen is op weg naar de Brandenburger Tor.

Nederlandse en Vlaamse schrijvers over Berlijn. Met een voorwoord van A.F.Th. van der Heijden. Amsterdam: J.M. Meulenhoff, 2009. ISBN 978 90 290 8455 0 / NUR 309.

Berlijn is een fascinerende stad. Dat vinden ook veel schrijvers uit Nederland en Vlaanderen. Nadat Berlijn in 1871 de hoofdstad van het Duitse keizerrijk was geworden, zijn ze in groten getale op weg gegaan naar de stad aan de Spree. In deze bloemlezing heeft Jan Konst een selectie gemaakt uit hun rapportages, essays, romans en gedichten, waardoor een gevarieerd beeld ontstaat van de geschiedenis van de Duitse metropool.

Niederländisch-deutsche Kulturbeziehungen 1600-1830.

Göttingen: V & R Unipress, 2009. ISBN 978-3-89971-550-7. Co-redacteuren: Inger Leemans en Bettina Noak.

Der Band widmet sich den kulturellen Beziehungen zwischen dem deutschen Sprachraum und den Niederlanden im Zeitraum 1600-1830. Schwerpunkte der Darstellungen sind dabei die Alteritätsdiskurs im Selbstbild und im Bild des Anderen, Wechselwirkungen in Literatur und Literaturbetrieb, Wissensvermittlung und Ideeentransfer auf verschiedenen kulturellen Feldern sowie Übersetzungen als Vermittlungsinstanz kultureller Konvergenzen und Divergenzen. Betrachtet werden diese Themen vor dem Hintergrund eines breiten Forschungsspektrums, das literarische, philosophische, theologische, politische, pädagogische und psychologische Texte umfasst.

Keine triste Isolde.

Gegenwartslyrik aus Flandern und den Niederlanden. Zweisprachige Ausgabe.
Zusammen mit: Jaap Grave und Bettina Noak. Göttingen: Wallstein Verlag, 2007.
ISBN 978-3-8353-0160-3.

In zweisprachiger Auswahl präsentiert die Anthologie Keine triste Isolde zehn niederländische und flämische Lyriker, die allesamt um 1990 herum debütierten und in ihren Heimatländern zu den bedeutendsten Poeeten gehören. Hier stellt sich jene Generation vor, die der Lyrik in den Niederlanden und Flandern in den vergangenen fünfzehn Jahren deutlich ihren Stempel aufgedrückt hat: sie nimmt sich selbst zwar nich prinzipiell als Gruppe und/oder Strömung wahr, sucht jedoch die Auseinandersetzung mit einengehenden Konventionen und literarischen Altmeistern.

Handelingen van de Bijeenkomst van Universitaire Docenten Nederlands in het Duitse Taalgebied (Berlijn, 18-20 maart 2004).

Münster: Agenda Verlag, 2005. ISBN: 3-89688-246-5.
Co-redacteuren: Amand Berteloot en Nicolette Zwijnenburg.

Van 18 tot 20 maart 2004 vond aan de Nederlandse Ambassade te Berlijn de tweejaarlijkse Bijeenkomst van Universitaire Docenten Neerlandistiek in het Duitse Taalgebied plaats. Deze bundel bevat het merendeel van de lezingen die tijdens deze bijeenkomst beluisterd konden worden.Thematisch gezien behoren de meeste bijdragen tot twee verschillende clusters. In de eerste plaats is er een viertal voordrachten op het gebied van de Nederlandse letterkunde. Ze handelen allemaal over het thema van de twijfel in de Nederlandse literatuur en richten zich op de middeleeuwen, de vroegmoderne tijd, de negentiende eeuw en de twintigste eeuw. Een tweede cluster omvat bijdragen op het gebied van de Nederlandse taalkunde. Centraal staat hier het proces van taalverandering, dat onder verschillende invalshoeken bezien wordt. Het licht valt bijvoorbeeld op het concept van de standaardtaal, op uiteenlopende standaardisatieprocessen en op de invloed van het Engels op de Nederlandse woordenschat. Ten slotte bevat de bundel nog een bijdrage over nieuwe werkvormen in het vreemde-talenonderwijs, als ook een bijdrage over positie en de rol van de neerlandistiek aan Duitse universiteiten tijdens de afgelopen dertig jaar.

Determinatie en vrije wil in de Nederlandse tragedie van de zeventiende eeuw.

Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2004.
ISBN 90-6984-427-3.

De vraag in hoeverre wij als individuele mensen grip kunnen krijgen op ons eigen leven is een vraag van alle tijden. Het persoonlijk handelen is van zoveel factoren afhankelijk dat je je vaak de speelbal voelt van omstandigheden die buiten jezelf liggen en waarop je geen, of maar heel weinig invloed kunt uitoefenen. Ook zeventiende-eeuwse toneelauteurs hebben zich over deze problematiek gebogen en bezien in hoeverre de mens in staat geacht mag worden zijn eigen weg te gaan en persoonlijke ambities te verwezenlijken.

Joost van den Vondel: Jeptha, Koning David & Faëton

Joost van den Vondel: Jeptha, of offerbelofte; Koning David hersteld; Faëton, of roekeloze stoutheid.
Bezorgd door J.W.H. Konst. Delta Reeks.
Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 2004.

Binnen een periode van vier jaar heeft Vondel drie tragedies uitgegeven waarin de mannelijke hoofdpersonages gedwongen worden te kiezen tussen hoge, abstracte belangen aan de ene, en het leven van hun eigen zoon of dochter aan de andere kant. In Jeptha, of offerbelofte (1659), Koning David hersteld (1660) en Faëton, of roekeloze stoutheid (1663) komen vaders ten tonele die verscheurd worden door twijfel en die zich tot het bittere einde tussen hoop en angst heen en weer geslingerd zien. Vondel ontleedt hun gevoelens tot in detail en is er zo in geslaagd treurspelen te schrijven die de lezer tot op de dag van vandaag heftig beroeren. Het is moeilijk níet mee te leven met de oudtestamentische landvoogd Jeptha, de legendarische joodse koning David en de klassiek-mythologische zonnegod Febus / Apollo. Uiteindelijk hebben zij alledrie de dood van hun respectievelijke nakomelingen te betreuren, en dat is nog niet alles, want ze weten zich bovendien mede-schuldig aan het feit dat hun zoon of dochter niet meer leeft. Wat het voor een vader betekent zélf verantwoordelijk te zijn voor de dood van een eigen kind, en hoe het toch kan dat iemand het zover laat komen – dat zijn de vragen waarop Vondel in de drie genoemde drama’s een antwoord wil geven.

Fortuna, Fatum en Providentia Dei in de Nederlandse tragedie 1600 – 1720.

Hilversum: Verloren, 2003. ISBN 90 6550 745 0.

Zeventiende-eeuwse toneeldichters laten zien dat het menselijke zelfbeschikkingsvermogen begrensd is en het uiteindelijk moet afleggen tegen de absolute macht van het toeval of de Fortuin (Fortuna), het Noodlot (Fatum) en de Voorzienigheid Gods (Providentia Dei).

J. Six: Medea. Treurspel.

J. Six: Medea. Treurspel.
Uitgegeven naar de editie 1648, met een inleiding en aantekeningen. Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letterkunde

Jan Six heeft een drama geschreven heeft dat door een ongewoon zelfstandige verwerking van de bronnen opvalt. Verder mag zijn treurspel naar de literaire maatstaven van de zeventiende eeuw bij uitstek ‘modern’ genoemd worden. Van typische rederijkerskenmerken treft men bij Six in ieder geval niets aan. Tenslotte heeft hij ervoor gekozen zo min mogelijk aandacht te vragen voor uiterlijk vertoon en opzienbarend schouwspel, dat primair op de sensatiezucht van het publiek speculeert. Eerst en vooral heeft Six willen voorzien in de minutieuze karakterontleding van zijn titelheldin, die naar de klassieke overlevering tot zulke gruwelijke misdaden in staat was.

Waar kom ik toe? waar werd‘ ik heen gedreven?
Hoe ben ik reukeloos dus ver gebragt?
Ik zie vast om, en vind geen troost gebleven,
Dan ‚t geen de mensch het allerschriklijkst acht,
Dat is de dood, die ieder een doet beven;
Maar my in dit geval zo zoet toelacht.
Bedroge vrow! waar moet ik heul gaan zoeken?
Ik mach dan wel mijn zotte zin vervloeken.

Arnold Houbraken: De grote schouwburg. Schildersbiografieën.

Arnold Houbraken:
De grote schouwburg. Schildersbiografieën.
Amsterdam: Querido, 1995.
ISBN 90 214 0584 9.
Co-editeur: Manfred Sellink.

De geldzucht van Rembrandt, de armoede van Hercules Segers, het huishouden van Jan Steen, de veelzijdigheid van Anna Maria van Schurman, het geduld van Gerrit Dou, de werklust van Paulus Potter, de grappen van Adriaen Brouwer en het geruzie van Emanuel de Witte: over dat alles verhaalt Arnold Houbraken in zijn Groote Schouwburg der Nederlandsche konstschilders en schilderessen. Zijn schildersbiografieën bieden gevarieerde lectuur. Soms beschouwend en moralistisch, soms verhalend en humoristisch, maar altijd onderhoudend en lezenswaardig.

Woedende wraakghierigheidt en vruchtelooze weeklachten.

De hartstochten in de Nederlandse tragedie van de zeventiende eeuw.
Assen: Van Gorcum, 1993.
ISBN 90 232 2771 9.

Spectaculaire uitbarstingen van woede en verdriet behoren tot de vaste ingrediënten van de zeventiende-eeuwse tragedie. Niet zelden tonen toneeldichters hun meesterschap juist in een meeslepende uitbeelding van onbeteugelde passies. In deze studie wordt de opmerkelijke belangstelling voor de hartstochten in het goudeneeuwse drama voor het eerst in een breed verband geanalyseerd.

Joost van den Vondel: Lust tot poëzie. Gedichten. 

J. v.d. Vondel: Lust tot poëzie. Gedichten.
Amsterdam: Querido, 1989.
ISBN 90 214 0566 0.
Co-editeur: Hans Luijten.

Deze bloemlezing weerspiegelt Vondels veelzijdigheid als lyrisch dichter. Naast de meest gelezen gedichten (bijvoorbeeld ‚Het stokske van Johan van Oldenbarneveldt‘ en het ‚Oranje Mei-lied‘) zijn er ook minder bekende opgenomen. Tot op de dag van vandaag is in deze gedichten Vondels Lust tot poëzie merkbaar.